زندگینامه ابوطاهر طرسوسی
از زندگی ابوطاهر طرسوسی اطلاعات دقیق و چندانی در دست نیست. از آنجا كه مهمترين و اصلي ترين منبع شناخت هر شاعر يا نويسنده اي در درجه اوّل آثار اوست؛ براي اطلاع از زندگي ابوطاهر طرسوسي، نوشته هاي او منبعي قابل اعتناست. در تمام آثاري كه از اوست يا به او نسبت داده شده است، راوي خود را با نام ابوطاهر معرفي مي كند و اين تنها وجه مشترك آثار مورد بحث است. درك سال تولد و وفات او و حتي قرني كه در آن زيسته است، سخت تر و پيچيده تر از نام و نسب اوست. متأسفانه در آثار او قرينه اي محكم براي فهميدن سده اي كه در آن زيسته است وجود ندارد.
منشا و مبدا طرسوسی
در رابطه با منشأ ابوطاهر چند نظريه مطرح است: عده اي او را اصالتاً طرسوسي ميدانند. ذبيح اللّه صفا در مقدمه اي كه بر دارابنامه نوشته است، عقيده دارد: “آن شهر چند بار ميان سپاهيان اسلام و حكومت بيزنطه دست به دست گشت و مسلمانان آن ديار ناگزير به ساير نواحي اسلامي مهاجرت كردند و هيچ بعيد نيست كه اين طرسوسي يا يكي از اسلاف او از جمله همين كساني باشند كه به ايران آمده و باقي مانده و زبان پارسي و روايات ملي ايران را فراگرفته و روايت كرده باشند”.
سبک آثار طرسوسی
طرسوسي در لابه لاي آثارش و به اقتضاي حوادث داستان از اشعار شاعراني چون «عنصري» بهره برده است. سبك آثارش نيز چيزي به دست نميدهد و بر خلاف سبك غالب قرن ششم است. در نثر فنيِ اين قرن «به استعمال صنايع و تكلفات صوري و سجعهاي مكرر و آوردن جمله هاي مترادف المعني و مختلف اللفظ متوسل گرديدند. در همان حال براي اظهار فضل و اثبات عربي داني، الفاظ و كلمات تازي بيشمار به كار برده شد و شواهد شعري از تازي و پارسي بسيار گرديد. تلميحات و استدلالات از قرآن در همه آثار اين قرن پديدار آمد. سبك ساده و بي پيرایه ابوطاهر با نثر فني تفاوت هاي بنيادين دارد و پيرو جريان ادبي ديگري است.” يكي از جريانهاي ادبي قرن ششم و هفتم رواج داستان پردازي است”.
آثار ابوطاهر طرسوسی
از ابوطاهر طرسوسي آثار فراواني بر جاي مانده است كه نيمي از آنها به روايات حماسي و پهلواني ايران و نيمي ديگر به حماسه هاي مذهبي شيعه و غالباً با موضوع حماسة عاشورا و حوادث بعد از آن اختصاص يافته است: داراب نامه ، تاریخ اسکندری، قران حبشی، قهرمان نامه، تواریخ نامه ، مسیب نامه، جنگ نامه محمد حنفیه، جنگ نامه امام زین العابدین، مقتل حسینی، داستان … ، عیارنامه، ابومسلم نامه، شاهنامه منثور، و…
طرسوسی نویسنده ای متعلق به گروه قصه گویان
ابوطاهر طرسوسي به گروه داستان گزاران تعلق دارد. داستانگ زاران و قصه گويان به گروهي اطلاق ميشد كه روايات و اخبار و داستانهاي خود را با زباني ساده براي مردم بازگو ميكردند و سابقه آن به ايران پيش از اسلام ميرسد. در شاهنامه در چند مورد به اين داستانگويان اشاره گرديده است. به طور مثال داستان مرگ رستم را از زبان پيري دانا در مرو به نام آزادسرو روايت شده است.
