ارزش‌های بنیادین انقلاب اسلامی ایران
برای شناسایی ارزش‌های بنیادین انقلاب اسلامی ایران ابتدا بایدگروه های فعال را در نظر گرفت. در انقلاب اسلامی ایران باید خواست‌های گروه‌های فعال و توده‌های مردم را مورد توجه قرارداد. مطالبات گروه‌های فعال در انقلاب ایران را با توجه به اسناد موجود، می‌توان در یک اصل اساسی که می توان آنرا در قالبِ «استقلال، آزادی وجمهوری اسلامی» و در کنار آن مباحثی هم چون رفع فقر، جلوگیری از استبداد نظامی، برپاداشتنِ حکومتی مبتنی بر پایه‌های مردم سالاری و بُن مایه‌های اسلامی و دینی خلاصه کرد.
مفهوم ارزشی عدالت
عدالت،یکی ازمفاهیم انتزاعی است که در ذیل مباحث فلسفه سیاسی-اجتماعی مورد بحث وملاحظه قرار می گیرد و خواه ناخواه بعد هنجاری آن بر ارائه تعریفی جامع، دقیق وشفاف از عدالت تأثیرگذار است وباعث می شود مفاهیمی که در ذیل آن می آیند مانند آزادی،صلح،امنیت وسعادت… نیزمناقشه بردار وجدل برانگیز شوند. درانقلاب اسلامی ایران و در قاموس ارزش‌های متعالی اسلام،یکی از محکم ترین استوانه‌هایی که بنای حیات واقعی وکمال مطلوب انسان و در نهایت حاکمیت اسلامی برآن استوار است، اصل اصیل ورکن رکین عدالت است.
مفهوم کلی عدالت
در فرهنگ اسلامی،عدالت اگرچه مفهومی ارزشی است،اما دربستر هستی جریان دارد،و از والاترین مرتبه آن،یعنی عدل دراعتقادات-که سبک ربوبیت الهی وشیوه مدیریت خداوند درآفرینش است-تاهمه مراتب آن دراخلاق، فلسفه،فقه،اجتماع وسیاست، درمعنایی کلی،قراردادن هرچیز درجایگاه حقیقی خود است.
عدالت اجتماعی از منظر انقلابیون
عدالت از مباحثی است که بارها انقلابیون فعال همچون امام خمینی ره،شهید مطهری،بهشتی ومرحوم دکتر شریعتی برآن تأکید داشتند وشریعتی در باب عدالت اجتماعی سخنرانیهایی نمود ویکی از اهداف انقلاب را مبارزه برای نیل به عدالت ومبارزه با تبعیض وبی عدالتی می‌دانست.
شهید مطهری در باب عدالت در حکومت اسلامی در نقد کاپیتالیسم وکمونیسم اینچنین می‌گوید:«اسلام در این زمینه معنویت را جزءلاینفک می‌داند.تفاوت عمده میان مکتب اسلام باسایر مکاتب در این جهت،این است که اسلام معنویت را پایه واساس می‌شمارد.
پارادایم اسلام سیاسی در انقلاب ایران
پارادایم اسلام سیاسی، مبنایی کاملا متفاوت برای تحرک سیاسی معرفی می‌کند. این مبنا در طول انقلاب اسلامی ایران در ادبیات سیاسی امام خمینی ره به خوبی نمایان است. دراین پارادایم،مبارزه، مشارکت سیاسی، رای دهی و…با تضادطبقاتی و عقلانیت اقتصادی و ابزاری قابل تحلیل نمی‌باشد.کنشگرنظام اسلامی، تکلیف محور است و حق مدار، نه سودجو واقتصادمحور.مبارزه با نظام سلطه و تلاش برای حاکمیت حق، یک تکلیف الهی است و برخلاف پارادایم اقتصاد محور، سود و منفعت مادی به هیچ وجه نمی‌تواند توجیه‌کننده کنش یا اقدام باشد.
مفهوم استقلال
در بحث استقلال می توان به روحیه استکبار ستیزی و رهایی از دولت وابسته اشاره داشت که مردم خواهان حضور حاکمیتی بودند که مشروعیتش وسلب مشروعیتش از بیرون از مرزها نباشد و حاکمیت به ملت – چه در سیاست داخلی وچه در سیاست خارجی – متکی باشد. دولتمردان به عنوان سردمداران منتخب ملت؛ در کشوری مستقل تصمیم بگیرند؛ نه با تحمل سلطه پذیری از بیرون از مرزهای کشور؛ و تصمیم سازیه‌ا و تصمیم گیری‌های آن‌ها؛ باید به دور از فشارهای بیرونی به انجام رسد. در مورد ارزش آزادی که یکی از کلیدی ترین ارزش‌های انقلاب اسلامی ایران است بین همگی اتفاق نظر وجود داشت.
مفهوم کلی آزادی
آزادی در وسیع ترین معنای آن، و در نگرشی فیزیکی؛ حالتی است که درآن چیزی محدود و وابسته به چیزهای دیگر نباشد و بتواند در فضا جا به جاشود. بازتعریف این نگرش در مورد انسان حالتی است که درآن اراده ی شخص برای رسیدن به مقصود خودش به مانعی برخورد نکند.
معنای متعارف آزادی
در مورد انسان همواره علت آزادی و جهت آن، مطرح بوده است. بحث آزادی‌های سیاسی و اجتماعی مدت زیادی نیست که در جوامع بشری مطرح شده و به طور کلی اندیشه غربی این بحث را طرح کرده است. متفکرانی مانند «توماس‌هابز»، و «جان استوارت میل»، آزادی را به معنای متعارف آن در نظر گرفته اند که شامل آزادی‌های فردی،اجتماعی،عقاید وافکار می‌گردد.
آزادی در حکومت اسلامی
در مورد آزادی در حکومت اسلامی و با پایه فقه سیاسی این گونه توضیح داده می‌شود که در مرحله ولایت فقیه ، آزادی وسعت بیشتری می‌یابد و انسان نه تنها در اصلِ قبول واطاعت مختار وآزاد می‌باشد، در انتخاب ولی فقیه نیز از آزادی برخوردار است؛ او می‌تواند از میان چندین فقیه جامه الشرایط شایسته ترین را انتخاب نماید و به این ترتیب مردم از آزادی و حق انتخاب در هر دو مرحله گزینش و اطاعت برخوردار می‌شوند و اعمال حق حاکمیت الهی و حق حاکمیت مردم، از یک طریق و به صورت همگون وکامل امکان پذیر می‌گردد.
. پس بدین ترتیب در انتخاب ولی فقیه در حکومت اسلامی بر آزادی انتخاب فقیه جامع الشرایط و بعد از آن در لزوم اطاعت از او، به انسان آزادی اعطا شده است.
مروری کلی بر ارزش‌های نهادین انقلاب اسلامی
درچند محور کلی می‌توان ارزش‌های نهادین در انقلاب را همچون، عدالت اجتماعی، رفع استبداد ،کاهش فاصله فقیر وغنی وکاهش شکاف میان طبقاتی، و… معرفی کرد.علت اصلی و معیار غایی را در سه مفهوم استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی؛ می توان متبلور دانست. همگی این‌ها ؛ در شعارها ومطالبات توده‌های مردمی، روشنفکران، روحانیون و اکثریت نیروها و گروه‌های فعال در انقلاب یافت می‌شد.
