امنیت خلیج فارس
منطقه خلیج فارس نقش و جایگاه مهمی در ساختار امنیت بین‌الملل داشته و همواره در طول تاریخ پر فراز و نشیب خود از اهمیت ژئوپلیتیکی، ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی برخوردار بوده است. با وجود شباهت‌هایی که در این منطقه از نظر زبان، نژاد، قومیت، مذهب، ساختار اقتصادی و نظام سیاسی وجود دارد (البته به استثنای ایران و تا حدودی عراق) تاکنون شاهد ترتیبات امنیتی مشترک نبوده‌ایم . درمقابل شاهد اختلافات مرزی و ارضی، تهدیدات متقابل و جنگ‌های درون عربی و عربی- غیر عربی بوده‌ایم که معلول اختلاف رویکرد و نگرش ایران و اعراب نسبت به امنیت منطقه است.
امنیت از منظر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس
امنیت از نظر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس دارای ویژگی‌های خاصی است که ناشی از محیط پر تهدید، ضعف در قابلیت‌های دفاعی، نیروهای مسلح و جمعیت و ظرفیت‌های آن‌ها در برخورد با مشکلات و بحران‌های داخلی و منطقه‌ای است. عربستان سعودی تا قبل از جنگ عراق و کویت، بر امنیت دولت‌‌‌‌‌های عرب خلیج فارس تأکید داشت. سیاست عربستان سعودی به امنیت خلیج فارس برای مقابله با ایران به عنوان تهدید اصلی منطقه، در چارچوب یک ارتباط نزدیک آمریکایی بود. به دنبال تهاجم عراق به کویت، سیاست عربستان با انتقال منبع تهدید از ایران به عراق تغییر کرد.
تهدید آشکار عراق
عراق به عنوان تهدید آشکار و ایران به عنوان منبع نهفته تهدید برای امنیت خلیج فارس کماکان در سیاست عربستان سعودی محسوب می‌گردید. لذا عربستان سعودی بر این اساس تأکید نموده است که امنیت منطقه اساساً به معنای امنیت دولت‌‌‌‌‌های شورای همکاری خلیج فارس است و در این راستا عربستان سعودی در صدد همکاری با دولت‌‌‌‌‌های غربی است. از دیدگاه کویت، بحرین، قطر و عمان نیز «امنیت» منطقه در چارچوب دوستی با قدرت‌های بیگانه تحقق می‌یابد. تصویری که این کشورها نسبت به امنیت دارند موجبات حضور یک قدرت فرا منطقه‌ای را فراهم می‌آورد.
رهبران و تصمیم گیرندگان دفاعی- امنیتی شورای همکاری خلیج فارس عمدتاً روابط امنیتی-نظامی خود را در پیوند با ایالات متحده تعریف نموده و بخصوص از دهه ۱۹۹۰ به بعد و حضور نیروهای ائتلاف برای آزادسازی کویت این روند شتاب بیشتری به خود گرفته و شاهد برگزاری مانورهای نظامی در آب‌های خلیج فارس هستیم. از سوی دیگر افزایش خریدهای تسلیحاتی و فروش جنگ‌افزار از سوی آمریکا به کشورهای ساحلی خلیج فارس می‌تواند در بلند مدت زمینه مسابقه تسلیحاتی را فراهم آورد.
خط مشی امنیت منطقه
خط مشی ایران و اعراب نسبت به امنیت منطقه اساساً متناقض است. برخلاف کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، ایران، منبع اصلی تهدید علیه امنیت منطقه را حضور نیروهای خارجی می‌داند. ایران در این مقوله، حضور بیگانگان را به طور مشخص حضور استراتژیک هرقدرت غیر منطقه‌ای می‌داند. از دیدگاه ایران خلیج فارس به معنای آب‌های مشترک همه کشورهای منطقه محسوب می‌گردد. به همین دلیل، همه کشورهای منطقه دارای منافع مشترک در قبال منافع فیزیکی تهدید کننده امنیت خلیج فارس می‌باشند. ایران طرفدار به وجود آوردن یک ساختار جدید امنیتی است که تمام کشورهای ساحلی خلیج فارس را در برگیرد. به اعتقاد ایران امنیت منطقه اساساً باید توسط کشورهای این حوزه و در قالب همکاری میان کشورهای منطقه صورت گیرد.
در واقع می‌بایستی سران شورای همکاری این مسئله را در نظر داشته باشند که حضور قدرت‌های بزرگ نه تنها راه حل بشمار نمی‌رود بلکه شالوده مشکلات را تشکیل می‌دهد. حضور آمریکا در این منطقه به بهانه‌های مختلفی چون حفظ امنیت و استقلال کشورهای منطقه، رفع بحران و از بین بردن تهدیدات، امری نیست که پشتوانه منطقی داشته باشد و برآیند آن امنیت باشد.
سیاست دو ستونی
پایگاه‌های دریایی، زمینی و هوایی در سه کشور بحرین، قطر و امارات به خوبی نشان‌دهنده‌ی حضور این قدرت بزرگ است. پیاده کردن سیاست دو ستونی، موازنه قوا و مهار دوجانبه و تشویق مسابقه تسلیحاتی و ناامن نشان دادن کشورها در مقابل خطر ایران انقلابی و رژیم صدام همگی گویای این مسئله است؛ بنابراین تعریف امنیت در پیوند با یک قدرت بزرگ و فضای تنش و سوءظن در القای این تصویر که خطر ایران شیعی و هسته‌ای روز به روز بیشتر می‌شود، نه تنها به ترتیبات پایدار امنیت منطقه‌ای منجر نخواهد شد بلکه خود زمینه‌ساز مشکلاتی است که منطقه با آن مواجه است.
