زندگی نامه ایرج میرزا

ایرج میرزا در سال ۱۲۵۲ یا به روایتی ۱۲۵۳ در تبریز متولد شد. وی نتیجه ی فتحعلی شاه قاجار بود. ایرج میرزا پیشگام تجدد در ادب فارسی و از شاعران عصر مشروطیت بود و در نوزده سالگی لقب ایرج بن صدرالشعرا لقب گرفته بود. ایرج مدیریت ماهنامه ی ورقه که نخستین نشریه ی دانشجویی تبریز بود را برعهده داشت. ایرج میرزا به چند زبان از جمله ترکی آذربایجانی، عربی، فرانسه و روسی تسلط داشت و خط نستعلیق خوبی هم داشت. ایرج به نسب و اشرافیت خود تعلق خاطر داشت اما روح اعتراض به نابرابری های اجتماعی در او زنده بود. وی با تهیدستان هم فکر و همدرد بود. اما برخلاف تمایل شخصی خود گاهی مجبور بود برای اعیان و اشراف مدیحه سرایی هم بکند. و البته خودش نیز از این کار ابراز بیزاری می کرد.

تفکرات ایرج میرزا

ایرج میرزا به لحاظ اعتقادات دینی و مذهبی در برابر حجاب زنان جبهه ی سختی می گرفت. و با آن مخالف بود. وی این موضوع گیری را در این شعر به خوبی نشان می دهد:  در سر در کاروان سرایی / تصویر زنی به گچ کشیدند/ ارباب عمایم این خبر را/ از مخبر صادقی شنیدند/ گفتند که واشریعتا خلق/ روی زن بی نقاب دیدند/ آسیمه سر از درون مسجد/ تا سر در آن سرا دویدند/ ایمان و امان به سرعت برق/ می رفت که مومنین رسیدند/ این آب آورد و آن یکی خاک/ یک پیچه ز گل بر او بریدند/ ناموس به باد رفته ای را / با یک دو سه مشت گل خریدند/ چون شرع نبی از این خطر جست/ رفتند و به خانه آرمیدند/ غفلت شده بود و خلق وحشی/ چون شیر درنده می جهیدند/ بی پیچه زن گشاده رو را/ پاچین عفاف می دریدند/ ….

آثار

قطعات دل مادر، هدیه ی عاشق، مثنوی زهره و منوچهر، مثنوی عارف نامه از آثار ایرج میرزا هستند. زهره و منوچهر مثنوی عاشقانه ی ایرج میرزاست که از اسطوره ی ونوس و آدونیس در یونان تاثیر پذیرفته است.  و مثنوی عارف نامه در هجو عارف قزوینی سروده شده بود اما شاعر در این مثنوی با دیدی انتقادی به بیان مسائل اجتماعی و سیاسی نیز می پردازد. ایرج در مثنوی عارف نامه به رابطه با همجنس و نخالفت با خانه نشینی زنان و حجاب زنان و مخالفت با اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه با بیانی هذل و طنز می پردازد. عارف نامه معروف ترین اثر ایرج میرزاست.

اندیشه های سیاسی

ایرج میرزا با آن که یکی از صداهای شعر دوره ی مشروطه بود اما معتقد بود مردم عادی فاقد درک و شعور سیاسی هستند: رعایا جملگی بیچارگانند/ که از فقر و فنا آوارگانند/ تمام از جنس گاو و گوسفندند/ نه آزادی به قانون می پسندند/ برای همچو ملت همچو مردم / نباید کرد عقل خویش را گم. نمیتوان گفت ایرج از روی میهن پرستی خواهان و طرفدار مشروطه و مشروطیت بود. زیرا دیدگاه وی به این امر دیدگاه یک بورژوای اشرافی است.