تاثیر قرآن بر ادبیات
تاثیر قرآن بر ادبیات: با آمدن قرآن جهان بینی و تفکّری نو در ادبیّات فارسی به وجود آمد و بسیاری از واژه ها محتوای جدید گرفتند و لغات و اصطلاحات خاصی که مربوط به عبادات و نظام فکری جدید بود وارد زبان فارسی گردید. از مهمترین بهره های زبان فارسی ترجمه قرآن توسط مسلمانان فارسی زبان بود که به حفظ و احیاء زبان کمک شایانی کرد و دانشمندان فارسی زبان براساس نیاز ما به ترجمه و تفسیر قرآن همّت گماشتند. بهره گیری از قرآن نشانه دانشمندی و علم اندوزی و روشنفکری بود و این خود گونه ای افتخار محسوب می شد و بر اثر مولفان نوعی قداست و حرمت می بخشید و آنانرا ارجمندتر و پذیرفتنی تر می ساخت.
عوامل گسترش بهره گیری شاعران از قرآن
گسترش مجالس وعظ و واعظی و پدیدآمدن واعظان بزرگ که بیشتر از عالمان بزرگ قرآن دان بودند و سخنان خویش را بر محور آیات قرآن و سخنان پیامبر و امامان معصوم می پرداختند و از یک سو و توجّه گسترده مردم به این مجالس و آشنایی آنان با مضامین قرآنی از سوی دیگر راه بهره گیری از قرآن را برای نویسندگان و شعرا هموار ساخته بود. بهره گیری از قرآن مانند بهره گیری از هر پدیدة ادبی دیگر ، شکل و شیوه های گوناگون دارد که هم از دیدگاه پیدایی و پنهانی و هم از دیدگاه هنری و بلاغی در یک سطح و سنگ نیستند.
شیوه های اثر پذیری از قرآن
از شیوه های اثرپذیری از قرآن می توان گونه های زیر را نام برد .
- اثرپذیری واژگانی: که نویسنده در به کارگیری پاره ای از واژه ها و ترکیب و اصرار قرآن است. ۲٫ اثرپذیری گزاره ای: که نویسنده عبارتی قرآنی یا روایی را با همان ساختار عربی بی هیچ گونه تغییر و دگرگونی و یا اندکی تغییر در تنگنای وزن و قافیه در سخن خود جای می دهد. ۳٫ تأثیرپذیری گزارشی : که شاعر یا نویسنده مضمون آیه یا حدیث را به دو شیوه ترجمه یا تفسیر به پارسی گزارش می کند . گاه به شیوه نقل قول و با ذکر نام گوینده و گاهی بدون یاد کرد نام سراینده پیشین.۴٫ تأثیرپذیری الهامی بنیادی : در این شیوه گوینده مایه و پایه سخن خویش را از آیه یا حدیثی الهام می گیرد و سخن خویش را بر این نکته بنیادی می نهد.
۵٫ تأثیرپذیری تلمیحی : در این شیوه گوینده سخن خویش را مانند تأثیرپذیری الهامی ، بر پایه نکته قرآنی یا روایی بنیاد می نهد و آنرا با نشانه و اشاره ای همراه می سازد و خواننده آشنا را به آن آیه یا حدیث راهنمایی می کند.۶٫ تأثیرپذیری تضمینی : در این شیوه گوینده عین آیه یا حدیث را در سخن خود تضمین می کند.۷٫ تأثیرپذیری تمثیلی : اگر گوینده مثلی از امثال سائره در نوشته خود بیاورد یا سخن ار کلامی متین یا حکیمانه باشد که بصورت ضرب المثل درآید ، آنرا تأثیرپذیری تمثیلی می گویند.
۸٫ تأثیرپذیری اقتباسی : آنست که گوینده بخشی از یک آیه یا حدیث را در سخن خود بیاورد.۹٫ اثرپذیری تأویلی : در این شیوه نویسنده با ذوق ورزی و نکته یابی و با پنهان پژوهی و موی شکافی از لایه های برونی و دریافتهای همگانی و پیامهای پیدای سخن می گذرد و به لایه های درونی آن راه می یابد و پیامهای پنهانی بار می آورد.
