رشد خود

اصطلاح رشد خود شامل چندین زیر مجموعه است ، ولی در متون مربوط به رشد خود مضامین مشترکی وجود دارد .

خودآگاهی و کاهش استرس از طریق فعالت های خاص به هم ارتباط دارند.

تاکید بر ارزیابی توانایی های موجود ،تشخیص مشکل یا چیزی که مردم مایل به آن هستند و قائده بندی هدف ها و برنامه های ارجائی گاهی با اجزائی از مدیریت زمان ، موضوع انگیزش ؛ شناسایی موانع رشد خود ، و چگونگی غلبه بر این موانع و حفظ خود،پیوند دارد.

بعضی افراد به چنین رشدی به عنوان خودشکوفایی، کشف و احیای ویزگی های ذاتی خود نگاه می کنند.

با توجه به نکاتی که قبلا درباره سازگاری گفته شد، عوامل  استرس زا،ملاحظات رشدی و پاسخ های روانشناختی را به ابعاد سلامت روان ارتباط می دهند؛  رشد خود و عملکرد بهینه ممکن است به صورت چند بعدی دیده شود .

مفهوم سواد هیجانی (اشتاینر،۱۹۴۸)تنها نشانگر بعدی عاطفی است(اگر چه بردانش رفتاری و شناختی نیز دلالت دارد).

او در ابتدا سواد هیجانی را برای توصیف دانش هیجان ها به کار برد :

برای کسب سواد هیجانی ما باید هم احساسات خود و هم علل ایجاد آن را بدانیم.

او ابتدا نیاز به “محیط های اجتماعی مشارکتی”را به محیط ایده آل برای ارتقاء و رشد سواد هیجانی مطرح کرد سپس گام هائی در جهت کسب سواد هیجانی به شکل زیر ارائه داد.

-کسب اجازه :

برای وارسی احساسات

-نکته ها را قبول کردن(اشتاینر،۱۹۷۴)یا شناخت فرد.

-تصحیح دریافت های احساسی/کنشی :

که سرزنش کننده نباشد، مانند”وقتی تو عمل می کنی”،من احساس می کنم(هیجان)(به جای اینکه تو باعث ایجاد احساس در من هستی…)

-درک اینگونه گفته های احساسی/کنشی که از طریق شناخت آنها و از راه شباهت و همانندی آنها.

-وارسی کردن و دریافت “تخیلات بدبینانه”مانند”من فکر می کنم شما از من عصبانی هستید”شهود ما وسیله قدرتمند درک واقعیت است.

برای اینکه ادراکات شهودی ابتدائی ما شکل بدبینی (پارانوئیدی)پیدا نکند نیازمند وارسی شهود ابتدایی خود هستیم.  رویتس(۲۰۰۲)در توصیف سلامت روان و ارتقاء آن می گوید،  برای حفظ سلامت روان به سح بالایی از یک مداخله هیجانی پرانرژی نیازمندیم.

اگر چه اشتاینربا استفاده از واژه”سوادهیجانی”بر بعد عاطفی کارخود تاکید نمود،  بر جنبه های رفتاری و شناختی ،یعنی الفبای روان درمانی توجه داشت که دیگران هم در توسعه آن کوشیده اند.

نمونه های دیگر مربوط به جنبه هائی است که می توانیم آن را سواد شناختی بنامیم :

بحث افضل نیا(۱۹۹۳)درباره سواد شناختی در گفتگوی مربوط به اهمیت “ادبیات” یا “مجموعه قوانین “تلویزیونی و تاثیر آن بر مهارت های خواندن و شنیدن کودکان از آن جمله اند.

استقلال

اریک برن پدد آورنده مکتب تحلیل تبادلی ،سلامت روان و سالم بودن را با استقلال پیوند می دهد و معتقد است سلامت به معنای کسب آن چیزی است که ، از طریق رهایی یا بهبود سه توانایی آگاهی ،خودانگیختگی و صمیمیت آشکار می شود (برن،۱۹۶۸) ،استقلال از مفاهیمی است که هم در فضاهای شخصی و هم سیاسی توسعه یافته است.

استقلال به صورت سنتی این گونه تعریف می شود:

وقتی تصمیمات و اعمال فرد متعلق به خودش است.

دورکین در سال ۱۹۸۸ استقلال را این گونه توصیف می کند :

توانائی های اشخاص در انعکاس جدی اولویت ها ، نیازها ، آرزوهای درجه اول و ظرفیت پذیرش و سعی در تغییر آنها ، در پرتو اولویت ها و ارزش های بالاتر.

با تقویت چنین توانایی اشخاص ماهیت خود را معنا می کنند ، به زندگی خود معنا و وحدت می بخشند و به خاطر نوع شخصی که هستند احساس مسئولیت می کنند.

عزت نفس

در صورت وجود خودپنداره است که ارزیابی از خود (عزت نفس)امکان پذیر می شود.

بعضی ارتباط این دو را رشدی می دانند،و عده ای دیگر آن را فرایندی تعاملی می بینند.

با توجه به نظر آنتوفسکی درباره سلامت روان ،

به عنوان حسی یکپارچه می توان گفت :

تنها پس از ارزیابی از خود پنداره است که یکپارچگی خودپذیرش محدودیت ها ،درک کنش متقابل خود و جامعه پدید می آید.

عزت نفس به صورت پاسخی روان شناختی ،کنشی شخصیتی و نگرشی مفهوم سازی شده است.

پرایس(۲۰۰۱)درباره عزت نفس و چگونگی برجسته کردن صفت مثبت از وضعیت زیستی ، تکاملی چنین دیدگاهی را پیشنهاد می کند.

ارتقاء سلامت روان به انرژی دهی کافی پیام های تقویت کننده برای حفظ عزت نفس و اجتناب از تخلیه انرژی اضافی ،مربوط به پیام های تحقیرکننده نیاز دارد.

راهبردهای تامین بهداشت روان از دیدگاه اسلام به شرح ذیل است :

۱-تحکیم مبانی خانواده و ارتقاءفرهنگ آن

یکی از راه های تامین سلامت روانی برای انسان ها ،تامین محیطی گرم و عاطفی برای ارضای نیازهای روانی و ارگانیک است .

خانواده هسته ای از دیدگاه اسلام مناسب ترین مجموعه ای است که می تواند چنین محیطی را فراهم کند.

از دیدگاه اسلام خانواده گرامی ترین نهادی است که خداوند بر آن صحه گذاشته است.

و در واقع خانواده به عنوان طبیعی ترین محل برای ارضای نیازهای مختلف روانی باید مورد توجه قرارگیرد.

۲-بهسازی محیط

یکی از راه های تامین سلامت روانی ،بهسازی محیط اجتماعی در جهت وصول به چنین هدفی می باشد .

اگر اجتماع محل عرضه انواع محرک های نفسانی باشد و روابط اجتماعی بر این اساس استوار گردد. مدارهای سازمان روانی انسان ها عمدتا در جهت ارضاء هواهای نفسانی فعالیت می کند.

۳-بهبود شیوه های تعلیم و تربیت

یکی از راه های تامین بهداشت روانی ، اشاعه و گسترش دیدگاه های اسلامی درباره تعلیم و تربیت در بین افراد جامعه است .

تعلیم و تربیت اسلامی با تاکید بر شناخت خود و ارائه برنامه های لازم در جهت حیات معقول ،گامی موثر در جهت تامین سلامت روانی بر می دارد.