شیخ اشراق و مفهوم هستی از منظر او

شیخ اشراق ، هستی و خدا از دیدگاه او: هستی تقسیم می شود به آنکه ذاتاً هستی از خود دارد یا آنکه هستی‏ اش از غیر است. آنکه هستی اش از غیر باشد هستی اش مستعار است و از خود ثباتی ندارد بلکه به اعتبار ذات، عدم محض است پس موجود مربوط به غیر را هستی حقیقی نگویند هستی حقیقی همانا وجود خداوند است همان طور که نور حقیقی هم اوست هیچ ظلمتی شدیدتر از نیستی نیست.

فرشتگان یا ارباب در عالم از منظر شیخ اشراق

در عالم جوهرهای نورانی شریف و بلند مرتبه ای وجود دارند که از آنها به فرشتگان تعبیر می شود و انوار از آنها بر ارواح بشری فیضان می کند به همین دلیل آنها را ارباب می نامند و خدای را رب الارباب گفته اند. اینان در نورانیت متفاوت بوده و دارای مراتب اند. خداوند در قرآن خود را نور آسمان ها و زمین معرفی می کند: الله نور السموات و الارض یعنی خدا نور آسمان ها و زمین است.از امامان نقل است: خداوند بود زمانی که بودی نبود، سپس مکان را آفرید و نورالانوار را پدید آورد که از آن تمامی دیگر انوار آفریده شده اند و در آن نور خود را جاری ساخت.

جوهره جهان از دیدگاه سهروردی

سهروردی جوهر هیولانی جهان را هیأت ظلمانی دانسته و جسم را که مرکب از هیولا و صورت است، برزخ نام نهاده است «هیولا» یا ماده ی نامتعین جهان به جهت فقر ذاتی عین ظلمت است و «صورت» به دلیل آسمانی بودن و طلوع تنزلش از شرق وجود نورانی است و اینک در «جسم» نور و ظلمت به یکدیگر آمیخته اند و از این آمیزش برزخ پدید آمده است «ظلمت» فقدان و غیب «نور» است اگر جهان مثل خلائی بی نور متصور شود، ظلمت محض است هستی بدون نور مظلم است.

گونه های هستی

هستی ها بر دو گونه اند: هستی هایی که نور ذاتی آنهاست و هستی هایی که نور به گونه ای عرضی در آنها ظهور دارد تنها وجود خداوندی است که نور عین ذات اوست. دیگر هستی ها همه نور از او دارند.جهان در غیبت نور خلائی ظلمانی است با تجلیات نور جهان روشن است . و نور مظهر وجود واجب خداوندی است.

موجودات از دیدگاه شیخ اشراق

سهروردی به پیروی از ابن سینا، موجودات را به واجب ممکن و محال طبقه بندی کرده است او می گوید: انوار یا قائم به ذات هستند که در این صورت «نور جوهری» یا «نور مجرد» هستند که «غنی» هستند یا «نور ممکن» نور عرضی و فقیر است. بنابراین، نور، درجاتی از شدت و ضعف دارد و تمام موجودات از نور ساخته شده اند و همان طور که بیان شد ظلمت یعنی نبود نور.

تصور خدا از نظر شیخ اشراق

از نظر سهروردی حضرت حق نور است که نورالانوار محض و مطلق و مجرد است و منشأ همه عالم هستی است که قائم به ذات است و خداوند مصدر تمام نورها قرار دارد که محیط، مقدس قاهر نیز گفته می شود.