مفاهیم قرآنی در مناجات های خواجه عبدالله انصاری

مفاهیم قرآنی در مناجات های خواجه عبدالله – نمونه اول: – «الهی ، اگر نظر فاسقان بر زر و سیم است ؛ و نظر صادقان بر خوف و بیم است ؛امّا نظر عبدالله بر نوزده حرف بِسمِ اللهِ الرّحمن الرَّحیم است».

ترجمه: «به نام خداوند بخشنده مهربان».

تفسیر ادبی و عرفانی:

«بِسُمِ الله الرّحمن الرَحیم، نزد اهل عرفان : ب ، بهار خدا و سین ، سنای خدا و میم ، ملک خدا. نزد اهل معرفت : ب ، بهای احدّیت سین سنای صمدیّت و میم ملک الوهیت. بهاء او قدیم ، سناء او کریم ، ملک او عظیم . بهاء او با جلال ، سناء او با جمال  و ملک او بی زوال ، بهاء او دل ربا ، سنای او مهر افزا و ملک او بی فناء .”

نزد اهل ذوق :

ب برّ با اوّلیا ، سین سرّ با اصفیاء میم منّت بر اهل ولاء ، ب برّ او با بندگان ، سین سرّ او با دوستان ، میم منّت او بر مشتاقان . اگر نیکی او نبودی ، چه جای تعبیه سر او بودی؟ وگر منّت او نبودی، بنده را چه جای وصل او بودی. و بر درگاه جلال او چه محلّ بودی ، گر مهر ازل نبودی بنده چگونه آشنای لم یَزَل بودی؟

«الله است قدیم، رحمن است عظیم ، آفریدگار است کریم ، پروردگار است حلیم، آموزگار است رحیم، عیب پوش و عذرپذیر ، کارساز و دستگیر ،خوش گفتار، لطیف دیدار ».

نمونه دوم:

– «الهی ، چون به من نزدیکی ، من دورم ؛ اگر گویم نه منم ، معذورم ؛ فی قوله ، عزّ و جل و عَجِلتُ ءالیک َ رَبِّ لِتَرضی»

بهره گرفته از آیه ی شریفه ی ۸۴ از سوره ی مبارکه طه به روش اقتباسی : « قالَ هُم اوّلاءِ عَلی آثَرِی وَ عَجِلتُ اِلیکَ رَبِّ لِتَرضی ».

ترجمه:« گفت : اینک ایشان در پی من هستند ، و من شتابیدم به سوی تو پروردگار من ، تا از من خشنود شوی ».

تفسیر ادبی و عرفانی

« عتاب به موسی است که قوم را واپس گذاشت وخود با شتاب به کوه طور رفت و به میعاد حق تعالی شتافت ، خداوند گفت : ای موسی ندانستی که من ضعیفان را دوست دارم ، شکستگان را بیش نوازم و پیوسته در دل آنان می نگرم ! هر که را بینم در دل ایشان ، او را به دوستی گیرم  ، موسی عذری داد که آنان در پی هستند و شتاب من برای واگذاشتن آنان نبود بلکه برای جلب رضایت حق بود !

خداوندا تو دانایی و از سّر این بنده آگاهی ، خداوند فرمود : ای موسی چون مرا جویی درد دل ایشان جو ، که من در خلوت    ( هُوَ مَعَکُم) با ذاکران نشینم و مونس دل درویشانم، و یادگار جان عارفانم ، حاضر راز محبّانم، نور دیده ی آشنایانم و مایه ی رمیدگان و زاد مضطّران و پناه ضعیفانم. ای موسی هر جا درویشی بینی افکنده ی جور روزگار وخسته ی هراست ، او را یاری و غلامی کن و تا بتوانی جدایی وی مجو ، صحبت او را خریدار باش که نهاد وی خزینه ی اسرار ازل  و تعبیه ی باز ابد است »