مفهوم انقلاب
مفهوم انقلاب گاه با شورش و جنبش های اجتماعی قرابت معنایی پیدا میکند. ولی به طور کلی مفهوم انقاب اساسا از شورش و جنبش متفاوت است.
انقلاب تحول سیاسی پیچیده‌ای است که در طی آن حکومت مستقر به دلایلی توانایی اعمال زور خود را از دست میدهد. انقلاب زمینه مبارزه برای قبضه قدرت توسط گروههای اجتماعی و سیاسی مختلف فراهم میآورد. این مبارزه اغلب طولانی مدت است و در نهایت نهادهای سیاسی جدید جانشین نهادهای قدیم میشوند.
عناصر اصلی انقلاب
– نارضایی اجتماعی
– پیدایش گروه های بسیج گر
– سازمان دهی و بسیج سیاسی
– ضعف قوای سرکوب دولت
– کوشش برای ایجاد ساخت جدید قدرت
انقلاب از منظر هانتینگتون
در تعریف انقلاب نظریات متنوعی مطرح شده است. هانتینگتون انقلاب را تحولی سریع، اساسی و خشونت بار در ارزشها و اسطوره های حاکم بر جامعه را واوژن کامنکا آن را تغییری عمده و ناگهانی در جایگاه اجتماعی قدرت سیاسی تعریف کرده‌اند.
انقلاب از منظر مارکسیستی
مارکسیست‌ها انقلاب را با نگاهی مثبت ارزیابی میکنند و آن را لوکوموتیو تاریخ دانستهاند.
انقلاب در نگاه غرب
نگاه غرب نسبت به انقلاب یک نگاه منفی است چرا که آن را برهم زننده نظم موجود و دستاوردهای بشری میدانند و به همین جهت با آن مخالفت میکنند.
از این رو با دیدی منفی به انقلاب مینگرند و آن را پدیده ای مذموم قلمداد کرده که موجب تباهی و فساد جامعه است.
ویژگی های کلی انقلاب
به طور کلی یک انقلاب واقعی ۷ ویژگی دارد و اگر پدیده ای فاقد یکی از آن ها باشد، آن پدیده انقلاب نخواهد بود. این ویژگی ها عبارتند از:
۱) نارضایی یا بیگانگی عمیق نسبت به شرایط موجود
۲) نقش آفرینی توده ها در انقلاب
۳) گسترش آرمان یا ایدئولوژی جدید و جایگزین
۴) وجود نقش آفرینی رهبری در انقلاب
۵) وجود عنصر خشونت
۶) گسترش روحیه انقلابی
۷) ایجاد تغییرات عمیق که ممکن است از سیاسی شروع و به فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بیانجامد.
انقلاب و جنبش‌های انقلابی
مفهوم جنبش‌های انقلابی به دلایل نتایج گسترده و سطح تغییرات وسیعی که ایجاد می کنند گاهی با مفهوم انقلاب خلط می‌شود که برای تمییز این دو باید به ویژگی های هفت گانه انقلاب و ویژگی های جنبش توجه کرد. مفهوم جنبش های اجتماعی تا حدودی با مفهوم شورش های اجتماعی هم پوشانی دارد.
