منابع تاريخ هخامنشيان
۱- تاريخ هرودوت: اين کتاب اطلاعات گرانبهايي بويژه درباره ي تاريخ ايران و حاکميت هخامنشيان در دوره ي کمبوجيه و فرمانروايي او در مصر به ما ارائه مي دهد که در پايان نامه حاضر از دو ترجمه ي تاريخ هرودوت خالي از اغراض نيست اما بعنوان منبع دست اول قديمي در پايان نامه از اظهارات هرودوت در زمينه ي حضور کمبوجيه در مصر و ساير موارد استفاده شده است. هرودوت حدود سال ۴۸۵ ق.م در شاهنشاهي ايران در شهر هاليکارناس واقع در ساحل غربي آسياي صـغير به دنيا آمد اثر بزرگ او کـتاب تاريخ منظمي درباره ظهور و سقوط امپراتوري ايران است. که در آن به شرح گزارشهاي پراکنده و فراواني درباره ملل کوچک و بزرگي پرداخته، که يا در پي فتوحات متوالي ايرانيان در زير فرمانروايي آنها قرار گرفته اند يا تا بيش از سال ۴۸۰ ق.م در پي پيشرفت هاي پياپي آنها با ايشان تماس يافته اند. اول اطلاعات مفصل و دقيقي از منابع مادي و پارسي بدست آورده که از بسياري جهات اثبات صحت آنها امکانپذير است پس مي توانيم درستي تحقيقات او را بدون کنجکاوي زياد در مکانيشم زبان شناختي بپذيريم البته بيشترين اطلاعات او از منابع يوناني اخذ شده اند.
او از اطلاعات محرمانه مشاور جنگي يوناني خشيارشا در ۴۸۰ ق.م استفاده کرده است. گرچه نمي توانيم سخناني را که بازگو مي کند بي کم و کاست و کلمه به کلمه درست يدانيم. ولي مي توانيم بگوييم منبع اطلاعاتي اصـيلي در اختيار داشته، رويهم رفـته هردوت اطلاعات غني و برباري در اختيار ما مي گذارد.
بسياري از آنها از طريق شايعات بدست آمده و داستانهاي طولاني تر او با ذکر جزئيات تا مرز اسطوره پيش مي روند اما به نظر مي رسد که از شالوده استوار يک معرفت تاريخي اصيل برخوردار باشند و بسياري از آنها از منابه پارسي و مادي کسب شده اند. از قسمت های مختلف این کتاب در پایان نامه حاضر استفاده شده است.
۲- تاریخ پارس: پزشک پرآوازه اي در کنيدوس بود که به اسارت درآمد و طبيب مخصوص شاه ايران شد و تا سالها در اين مقام ماند تصور مي رود که او وقتي در نبرد کوناکسا به دست بردار شاه زخمي شد، و به حضور اردشير دوم بار مي يابد. (۴۰۱ ق.م) به گفته خود او از اقتدار زيادي برخوردار بوده است.
کتزياس پيش از آنکه پرسيکا خود را بنويسد کتاب هرودوت را به دقت خوانده بود و بسيار مايل بود که چيزي نظير آن بيافريند.
وقتي نوشته هاي کتزياس را از بسياري لحاظ با متون آشوري و بابلي و سنگنبشه هاي پارسي باستان مقايسه کنيم و تطبيق دهيم در مي يابيم که به جز ياوه هايي که درباره شخصيت هاي درباري به هم بافته که امک
ان وارسي صحت آنها را نداريم اطلاعات خاصي که مي دهد کاملا نادرست هستند. که بطور جزئي به بعضي از يافته هاي او در پايان نامه حاضر اشاره شده است. از قسمت های مختلف این کتاب در پایان نامه حاضر استفاده شده است.
۳- کتاب کوروپديا (کوروشنامه يا تربيت کوروش): اين کتاب توسط گزنفون نوشته و در آن هشت کتاب، به شرح زندگاني کوروش ايران داشته است چون او جزو نيروهاي مزدور يوناني (ده هزار تن) بوده است که کوروش کوچک را در سراسر آسیاي صغير همراهي کرده و شاهد مرگ او در سواحل فرات و نـبرد بابل در (۴۰۱ ق.م) بوده و سپس به ساحل چـپ دجله رفته و از طريق ارمنستان رهسپار درياي سياه شده و سپس چند سال در خدمت سپاه اسپارت در غرب آسياي صغير جنگيده است. از کتاب کوروش نامه با ترجمه وحيد مازندراني در پايان نامه حاضر در مورد حوادث اين دوره تاريخي بهره برده ام.
۴- تمدن هخامنشي: نوشته هاي علمي سامي با توجه به اين حقيقت که خود وي در کاوشهاي باستان شناسي آثار به جا مانده از هخامنشيان سهم و نقش داشته ارزنده و قابل توجه است. نوشته هاي او به ويژه در مورد آثار به جا مانده از هخامنشيان مستند و قابل استفاده است.
۵- تاريخ شاهنشاهي: تاريخ شاهنشاهي نوشته اومستد از جمله کتابهاي ذي قيمت است که درباره تاريخ هخامنشيان نگاشته شده است بسياري از نوشته و يافته هاي اومستد را در کمتر کتابي درباره اين دوره از تاريخ ايران مي توان يافت و در اين نوشته نيز به فراواني از نوشته هاي او استفاده شده است. اما در هر مراجعه به نوشته هاي اومستد بايد به يادآورد که وي بيش از حد قاطعانه اظهار نظر مي کند. نکته ديگر در مورد کتاب اومستد ترجمه فارسي آن است. مترجم در ترجمه خود با اصرار فراوان در صـدر به کارگـيري واژه هـايي است که امروزه کمتر به کار مي رود و يا اصلاً به کار نمي رود و خواننده فارسي زبان را در خواندن متن فارسي به مراجعه به فرهنگها وادار مي سازد هر چند که در فصول مختلف اين پايان از آن بهره هاي فراوان بردم. از قسمت های مختلف این کتاب در پایان نامه حاضر استفاده شده است.
۶- مجموعه کتابهاي تاريخ هخامنشيان: شامل ۹ جلد که حاصل تلاش بسيار دانشمندان بزرگي همچون هلت سانسيسي و آملي کورت و ديگران مي باشد که در اين ۹ جلد پرارزش به تلاش علمي و در واقع غير مغرضانه پرداخته شده است. هر چند از سراسر دنيا در تاليف و جمع آوري از ايرانيان دعوتي به عمل نيامد ولي در هر صورت مجموعه اين کتابها از بار علمي بسيار بالايي برخوردار است و من در تاليف اين پايان نامه بهره هاي فراواني از آن بردم در واقع در نتيجه گيري ها و کشف تاثير پذيريهاي فرهنگي به من مشي فکري بسيار بالايي داد.
۷- ايران در دوران نخستين پادشاهان هخامنشي: کتاب ايران در دوران نخستين پادشاهان هخامنشي از جمله کتابهايي است که به تفضيل به دوران فترت در تاريخ هخامنشيان و به سلطنت رسيدن داريوش و جنگلهاي او با مدعيان پرداخته است که من درباره موضوعات مربوط به دوره داريوش از آن بهره هاي بسيار بردم.
داندامايف متن کتيبه بيستون و ديگر منابع را مفصلاً مورد تجزيه و تحليل قرار داده است. داندامايف همانند ديگر مورخان روسي که تحت تاثير مالکيت خاص اقتصادي فلسفي قرن نوزدهم اروپا هستند مي کوشد که رويدادهاي بيست و پنج سده پيش را در قالب ارائه شده از سوي مکتب فلسفي بريزد و جهان باستان را بدون توجه به بعد زماني و مکاني با توجه به استنباطات يک مکتب خاص که برآمده از اروپاي قرن نوزدهم است مورد تجزيه و تحليل قرار دهـد. اين تلاش مـتاسفانه به زحـمات وي لطمـات فراوان وارد مي کـند و از ارزش کار او مي کاهد. اين مشـکل بر کار يک نويسـنده گـرانقدر ديگر روسي يعـني دياکـونف نيز اثر گذاشته و خواننده را نسبت به کل نوشته هاي او که نتيجه زحمات بسيار طاقت فرسا است محتاط مي سازد. از قسمت های مختلف این کتاب در پایان نامه حاضر استفاده شده است.
۸- تاريخ امپراتوري هخامنشيان: کتاب تاريخ امپراتوري هخامنشيان نوشته پير بريان در دو جلد داراي اطلاعات ارزشمندي از اين دوره است. و نويسنده سعي داشته از روايت هاي گوناگون در هر زمينه بهره لازم را ببرد و آنگاه به تفسيرها و تجزيه و تحليل هاي خود متکي است. علاوه بر منابع ياد شده از کتابهاي احمد بهمنش، مصريان باستان آليسون لاسيور و مصر باستان براندا اسميت بسيار بهره برده ام که موارد بهره گيري در متن ذکر شده است.
