کارآفرینی و کارآفرین، مباحث نظري و راه­ هاي عملی

کارآفرینی و کارآفرین، مباحث نظري و راه­ هاي عملی آن در عرصه ­هاي مختلف اعم از اقتصادي، صنعتي، تجاري، اجتماعی و فرهنگی موضوع­ هاي تازه ­اي نيستند. در هر دوره­اي از تاريخ، مطالب و مسايلي از آن­ ها مطرح شده و موضوع ­هاي تازه­ اي افزوده گرديده و نکاتي کليدي برجسته شده و محوري در آن قرار گرفته است و امروز جدي­دترين و اساسي­ ترين موضوع اين عرصه­ ها تنها يک عنوان دارد، کارآفريني سازمانی. اين بدان معناست كه كارآفريني سازمانی بسان پديده ­اي نسبتا نوظهور در كشورمان نياز به شناسايي و تجزيه و تحليل دارد، تا هر چه كاراتر برنامه­ هاي توسعه را پيش برد.

منطقه جغرافیایی

این موضوع مختص کشور ما و یا یک منطقه خاص جغرافیایی نیست، چرا که اينك در سراسر جهان، كار و فعاليت شكل تازه‌اي به خود گرفته است، در حوزه اقتصاد خصوصی کارآفرینان، بنگاه­ها را به سوي خوداشتغالي و خودكارفرمايي پیش می­برند و در حوزه سازمانی، کارآفرینان سازمانی، سازمان‌ها را از طریق ايجاد خدمات جديد و ارتقای سطح رضايت به مشتریان، افزایش سطح وفاداری آنان به سازمان را فراهم ساخته و از سویی دیگر با به­ دست آوردن مشتريان جديد باعث بقا و سودآوري در سازمان­ها مي‌شوند.

اما بايد دانست كه در دنياي رقابتي و متغير امروز، كاميابي از آن سازمان­ ها، جوامع و اتحاديه­ هاي اقتصادي­اي است كه بين منابع كمياب و قابليت­ هاي مديريتي و كارآفريني منابع انساني­شان پيوندي عملي و كارا برقرار سازند.

توسعه

به عبارتي ديگر، سازمان و متعاقب آن، جامعه­ اي مي‌تواند در مسير توسعه، حركتي مستمر و پرثمر داشته­باشد، كه هم­زمان با ايجاد بسترهاي لازم، منابع انساني خود را به دانش و مهارت كارآفريني مولد تجهيز كند كه آن­گاه آن­ها با استفاده از اين فرآیند مولد، ساير منابع سازمان و جامعه را به سوي ايجاد ارزش و حصول رشد و توسعه، هدايت و مديريت كنند. اين محدوديتي است كه جملگي بايد با آن كنار بياييم و كار كنيم.

امروزه نيروي انساني به عنوان يك منبع نامحدود و محور هر نوع توسعه مطرح است. در اين بين كارآفرينان به‌طور خاص داراي نقشي موثرتر در فرآيند توسعه اجتماعي و اقتصادي‌اند. تحقيقات نشان داده كه بين توسعه و تعداد كارآفرينان در يك كشور همبستگي مثبت وجود دارد. زيرا كشوري كه داراي تعداد زيادي كارآفرين باشد، نه­تنها از قابليت­هاي بالفعل تجاري و اقتصادي، بلكه از محرك­هاي اجتماعي و پتانسيل فرهنگي قوي­تري براي توسعه پايدار برخوردار است.

نیروی کار

سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان با در اختیار داشتن ۱۲۹۱ نفر نیروی شاغل که از این تعداد ۵۵۳ نفر از این کارکنان دارای مدرک کارشناسی و بالاتر می­ باشند. و به دلیل جایگاه اقتصادی استان در کشور به عنوان استانی با ساختار اقتصاد کشاورزی و از سوی دیگر با توجه به وابستگان مراجعه­ کنندگان این سازمان از حیث اقتصادی، جایگاه مهمی در عرصه اقتصادی استان را دارا می­ باشد.

اما براساس گزارش دبيرخانه برگزاري همايش امتنان از كارآفرينان برتر استان گيلان كه در سال ۱۳۹۰ برگزار گرديد، تنها تعداد ۱۵۶ نفر ثبت نام شده داشته، كه از اين تعداد فقط ۲۵ نفر (۱۶ درصد)، مربوط به بخش كشاورزي بوده است. طي انتخاب كارآفرينان منتخب برتر استاني در سال ۱۳۹۰ از بخش صنعت پنج نفر (۵۶ درصد)، از بخش خدمات سه نفر ( ۳۳ درصد) و بخش كشاورزي يك نفر (۱۱ درصد)، را به خود اختصاص دادند.

تعداد پرسنل

نکته حائز اهمیت در آمارهای موجود درخصوص کارآفرینان ثبت نام شده این است که با توجه به اهمیت بخش کشاورزی در استان گیلان و حضور نیروهای کارشناس و متخصص در سازمان جهاد کشاورزی استان و متقاضیان این سازمان، تعداد افراد ثبت نام شده در بخش کشاورزی ۲۵ نفر و تعداد کارآفرینان معرفی شده از سوی این سازمان بطور مستقیم پنج نفر بوده است که نسبت به تعداد پرسنل و فعالان شاغل در استان از درصد مناسبی برخوردار نمی­باشد که اين موضوع می­توان به نوعی با میزان و سطح فرهنگ كارآفريني در سازمان مذكور مرتبط دانست.

بنابراين، تحلیل رفتار کارآفرینانه سازمانی در بین کارشناسان سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان به عنوان هدف اين تحقیق مورد توجه قرار گرفت. از این­رو سوال اساسی این است که آیا  کارشناسان جهاد کشاورزی استان گیلان دارای رفتار کارآفرینانه­ سازمانی می­باشند؟

 اهمیت و ضرورت کارآفرینی و کارآفرین

امروزه سازمان­ ها نمی‌توانند با تعداد اندکی افراد خلاق و کارآفرین و با اجرای چند طرح کارآفرینانه بر رقبای کوچک، چابک، منعطف، نوآور، فرصت­ گرا، و کم ­هزینه فایق آیند، آن­ها باید شرایطی را فراهم کنند تا همه کارکنان روحیه کارآفرینی پیدا کرده بتوانند به راحتی، مستمر و به­ طور فردی یا گروهی فعالیت­ های کارآفرینانه خود را به اجرا درآورند. سازمان­ ها برای به اجرا درآوردن و بکارگیری کارآفرینی در سازمان­ های خود ابتدا باید فرهنگ سازمانی خود را با فرهنگ کارآفرینانه منطبق کنند، بدین معنی که سازمان­ ها باید فرهنگی را در میان کارکنان خود رواج دهند که به خلاقیت و نوآوری، درستی، صداقت، احترام گذاشته و آن­ها را تقویت کنند.

در این فرهنگ باید به کارکنان فرصت داد تا طرح­ های ابتکاری خود را به اجرا درآورند و در صورت شکست نیز از حمایت مدیران خود برخوردار شوند. سازمان­ های کارآفرین برای افزایش نوآوری سعی می­کنند که در تصمیمات خلاقانه، سیستم عدم تمرکز اعمال گردد، هم­چنین از سیستم ارتباطات باز افقی و عمودی استفاده می­ شود تا به یک ایده جدید اجازه دهند به سرعت در سازمان منتشر شود.

نقش سیستم

در سازمان کارآفرینانه، به­ دلیل نقش محوری سیستم پاداش و افزایش اثربخشی آن معیارهای تشویق و پاداش در سازمان به ­طور روشن و واضح به اطلاع همه کارکنان می ­رسد، و اساسا مخاطره ­پذیری، نوآوری، کارگروهی و رفتارهای خلاقانه در این سیستم مورد تشویق قرار می­ گیرد، در سازمان ­های کارآفرین به کارکنان چنین القا می­شود که برای رسیدن به چشم ­اندازهای آتی موفقیت­ های کوچک امروز را مانند پله­ های ترقی رسیدن به چشم ­اندازهای روشن آتی سازمان در نظر بگیرند، به­ همین دلیل است که در این سازمان­ ها به تحقیق و توسعه اهمیت خاص داده می­شود.

در كشورما نیز، اهميت كارآفريني و نقش کارآفرینان سازمانی در پیش­برد اهداف تعیین شده احساس می­گردد و به­ همین دلیل، تحقیقات زیادی نیز در این خصوص انجام گرفته است، تا راه­حل­هايي موثر و راهكارهايي اصلاح كننده براي ایجاد، استمرار و ارتقای فرهنگ کارآفرینی برداشته شود.

اين مهم انجام نمي­ شود، مگر اين­كه سوالات و درخواست­هاي متنوع و مشکلات متعدد كارآفرينان را با كمك روش­هاي علمي معتبر شناخته و با درك پاره­اي از مسائل آن­ها از جمله عدم وجود فضايي خلاقانه در محيط­هاي کاري، سازماندهي كارآفرينان و مشكلات كارآفرينان اجتماعي، ما را به سوي راهکارهايي در اين زمينه بکشاند.

مطالعات دیگر

مطالعاتي كه در رابطه با موضوع مورد تحقيق انجام شد، بيانگر آن مي­ باشد كه در ميان پژوهش ­های انجام شده تا به امروز، تحقیقی در اين زمينه انجام نشده است. اين مطلب خود نشان دهنده و مؤيد تازه و بديع بودن پژوهش حاضر مي­باشد. در عين حال، پژوهش­ هاي ديگري وجود دارند كه به نحوي به يكي از جنبه­هاي موضوع مورد تحقيق و آن هم به­طور غيرمستقيم پرداخته­ اند.

بررسی پیشینه تحقیقات نشان داده است که، تقویت و ایجاد رفتار کارآفرینانه در سازمان­ها متاسفانه، در كشور ما و در چند برنامه اخير توسعه، توجه خاص به اين مهم نشده و حتي مي‌توان گفت كه اين مفهوم براي بسياري از دست‌اندركاران و افراد جامعه ناشناخته و غريب است. شايد به همين دليل تاكنون برنامه‌ريزي و بسترسازي مناسبي در حوزه‌هاي اقتصادي، اجتماعي و نظام آموزشي كشور براي توسعه كارآفريني به­ ويژه در دانشگاه‌هاي كشور صورت نپذيرفته است. به همین دلیل نيز در کشورمان تحقیق و پژوهش دقیقی در این خصوص انجام نشده است.

تحقیقاتی که تاکنون توسط محققین در این حوزه ارائه گرديده، اغلب در حوزه­های تولیدی و بخش‌های خصوصی بوده و پر واضح است که عوامل تحریک و تحرک کارآفرینی در سازمان­های خصوصی با سازمان­های دولتی از بسیاری جهات متفاوت می‌باشد.

نتایج

تحقیقات و پژوهش ­های پیشین ، نشان­ دهنده این است که وجود تحقیقات در حوزه کارآفرینی سازمانی توسط محققین سایر کشور‌ها با توجه به مغایرت‌های فرهنگی، گذشت زمان و تغیییرات مهم در دیدگاه­ها، نگرش­ها و ساختار مدیریتی و تفاوت ماهیتی در بخش­های دولتی و خصوصی و از سوی دیگر عدم انجام تحقیق بطور اخص در مورد رفتار کارآفرینانه سازمانی، می‌تواند از دلایل مهم در اهمیت اجرای تحقیات و مطالعات در حوزه کارآفرینی سازمانی و توسعه رفتارهای کارآفرینانه سازمانی کارکنان در ایران به خصوص در بخش­های دولتی باشد.

طی بررسی به­ عمل آمده به ­طور مشخص تاکنون تحقیق و مطالعه علمی از سازمان­های دولتی استان گیلان در حوزه رفتار کارآفرینانه کارشناسان شاغل صورت نگرفته است که این امر نیاز و ضرورت یک تحقیق علمی در این خصوص را ایجاب می­نماید. شناسایی عوامل موثر در رفتار کارآفرینانه از یک سو و بسترسازی شرایط به منظور ایجاد و تقویت موارد مرتبط با این حوزه از سویی دیگر ضرورت انجام چنين تحقيقي را اجتناب­ ناپذير ساخته ­است. در راستای این هدف، تحقیق حاضر به بررسی عوامل موثر در رفتار کارآفرینانه سازمانی در بین کارشناسان شاغل در سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان پرداخته است.