شرح حال فیض کاشانی
ملا محسن فیض کاشانی: جهانگیر محمد کاشانی ملقب به محسن و متخلص به فیض است. محمد بن مرتضی در سال ۱۰۰۷ در کاشان متولّد شد. خاندان فیض همگی از علمای دوران خود بودند. ملامحسن فیض کاشانی همچون پدرش از علمای طراز اول دوران خود بود. فیض در کاشان، قم، اصفهان، شیراز به فراگیری علم پرداخته است. مقدمات و علومی همچون تفسیر، فقه، و اصول را تا بیست سالگی در کاشان و قم فرا گرفته و به قول خودش برای فراگیری علوم باطنی به اصفهان می‌رود.
گستردگی و پهنه علوم فبض کاشانی
فیض کاشانی از دانشمندان بزرگ شیعه است که به دلیل شخصیت جامع‌الاطراف خود آثار بسیاری در زمینه های گوناگون اسلامی به یادگار گذاشته است. در عین حال در هر دانشی به صورت جداگانه و بدون دخالت دادن علوم دیگر، قلم زده است. کمتر گوشه ای از زندگی و آثار این عالم بزرگ را می‌توان یافت که از نگاه تیزبین دانشوران عصرهای پس از او پنهان مانده باشد. با این همه، به ملاحظۀ گستردگی، فراوانی و تنوع چشمگیر و ژرف و دقتی که در آثار این نابغۀ پر تألیف وجود دارد، هنوز جای سخن و بحث و کاوش هست و بی گمان در آینده نیز خواهد بود.
آثار فیض کاشانی
از ملا محسن فیض کاشانی نزدیک به دویست کتاب و رساله به جا مانده است. این آثار در زمینه های مختلفی چون تفسیر، حدیث، فقه، اخلاق، کلام و عرفان است. تعدادی از آثار او عبارتند از: تفسیر الصافی در موضوع قرآن کریم ، الاصفی در موضوع قرآن کریم ، الرسالة فی جواب من سأل عن تفسیر آیة الامانه در موضوع قرآن کریم ، النخبه در موضوع فقه و اخلاق ، علم‌الیقین در موضوع کلام ، عین‌الیقین در موضوع کلام ، الکلمات المکنونه در موضوع عرفان ، الکلمات المخذونه در موضوع عرفان ، المشواق در موضوع عرفان، الانصاف در موضوع عرفان، دیوان فیض .
شعری که حکمت محض است
با مطالعه آثار مختلف در می‌یابیم فیض حکیمی نامی ، فقیهی محدث و مفسری بزرگ است و نمی‌توان او را شاعر و ادیبی حرفه‌ای به شمار آورد ، او شعر خود را حکمت محض می‌داند نه شعر .
اشعار فیض حکمت محض است شعر نیست کی لایق طریقه‌ی او شعر گفتن است
مختصات اشعار فیض کاشانی
دیوان فیض دارای غزلیات عرفانی است و از جذبه و شور خاصی بر خوردار است. همچنین اشعار فیض متأثر از مولوی در دیوان شمس و حافظ بوده و نیز دیوان فیض حدود هزار غزل و پنجاه رباعی دارد. وی دیوان خود را گل باغ خدا، گلستان لقاء، آب بقا، شربت جانفزا و آینه ی حق نما می‌داند. تنوع آثار و صراحت گفتار و جسارت علمی فیض از او فردی کم نظیر ساخته است. وی در کتاب علم‌الیقین تبحر کلامی خود و در کلمات مکنونه شوریدگی عارفانه و در مفاتیح الشرایع ذوق و توان فقیهانه و در اصول الاصلیه و سفیه النجاه و الحق المبین رویکرد اخباری گری خویش و در مِشواق سطح صوفیانه اش را نشان داده است.
ویژگی های فکری فیض کاشانی
فیض کاشانی به علم و دانش به عنوان یک شاخصه ی فکری می نگرد که می‌تواند عامل سازنده ی انسان در توسعه و پیشرفت اجتماعی باشد. اگرفردی علم و آگاهی نداشته باشد نمی‌تواند تکالیف الهی را بشناسد. تا آن ها را به طور صحیح انجام دهد. کسی که از دانش تهی باشد، از کجا می تواند به هدف حیات خویش دست یابد تا در آن مسیر گام بردارد. یکی از مقوله های بسیار مهم در مبانی عرفان حفظ کرامت انسانی است. ولی متأسفانه افرادی هستند که با عیب جویی ها شخصیت انسانی را لکه دار می‌کنند .
